نقل و انتقال سهام

نقل و انتقال سهام نیازی به تنظیم سند رسمی ندارد اما در مقررات و شرایط قانونی تشریفاتی جهت انتقالات سهام قرارداده شده است در صورتی که در هنگام انتقال سهام تشریفات آن رعایت نگردد چنین نقل و انتقالی از لحاظ شرکت معتبر نمیباشد هر فرد حقیقی و حقوقی میتواند خریدار سهم شرکت باشد
شرکت های سهامی به دو نوع سهامی خاص و سهامی عام تقسیم می شوند. برای ثبت شرکت سهامی عام حداقل به 5 سهامدار نیاز است و بعد از اینکه شرکت به ثبت رسید و وارد پذیره نویسی شد باید بیش از نیمی از سهام شرکت یعنی حداقل 51 درصد از سهام شرکت به مردم واگذار شود. حسن شرکت سهامی عام در این است که خرید و فروش سهام در این نوع شرکت ها نیازمند اجازه و یا مجوزی نیست و افراد صاحب سهام می توانند هرگاه که نیاز بدانند سهام خود را واگذار کنند.
اما در شرکت سهامی خاص روال به این شکل نیست. در واقع شرکت سهامی خاص با حداقل سه سهامدار ثبت می شود و این سه سهامدار هر کدام میزانی از سرمایه شرکت را تادیه می کنند و در ازا این سرمایه از شرکت سهام دریافت می کنند و به اندازه همین سهام در اعتبار شرکت نقش داشته و نسبت به دیون و بدهی های شرکت و سود و زیان شرکت نیز سهیم هستند. نقل و انتقال سهام در شرکت سهامی خاص تحت شرایط خاص صورت می گیرد و به راحتی هر یک از سهامداران نمی توانند سهام خود را واگذار و یا انتقال دهند. برای این منظور اگر قصد دارید که با نقش سهام و روش نقل و انتقال سهام به خوبی آشنا شوید پیشنهاد می کنم ادامه این متن را از دست ندهید.

تعریف سهام

لایحه اصلاحی قانون تجارت سهام را میزانی از سرمایه شرکت سهامی می داند که البته در این تعریف تمایزی بین سهام شرکت سهامی عام و خاص وجود ندارد. سهام میزان مشارکت، تعهدات، سود، زیاد، منافع و به صورت کلی درصد سهمی هر فرد را در شرکت تعیین می کند. سهام دارای یک ورقه سهم است که قابل معامله بوده و میزان سهم هر فرد را در هر شرکت تعیین می کند. هر فرد ممکن است در شرکت های بسیاری صاحب سهام باشد و صرف نظر از مسئولیتی که در شرکت ممکن است به او داده شود به عنوان سهامدار می تواند در شرکت های زیادی سهم خریداری نماید.
بنابراین سهام همان سرمایه شرکت است که به قطعات مشخص و یک اندازه ای تقسیم شده است و هر فرد بسته به میزان سرمایه ای که به عنوان شریک وارد شرکت می کند از این سهام ها دریافت می کند. بنابراین قطعات سهام کاملا به یک اندازه هستند و حتی در صورت تجزیه نیز باید متساوی باشند.
سهام مخصوص شرکت های سهامی یعنی شرکت سهامی عام و سهامی خاص می باشد و شرکت تعاونی نیز به صورت سهام سهم هر شریک را مشخص می کند اما در سایر شرکت ها افراد به اندازه سرمایه خود از شرکت سهم الشرکه دریافت می کنند که متفاوت از تعریف سهام است. در اصل همین تعریف سهام در این نوع شرکت ها است که باعث می شود افراد به عنوان سهامدار و نه شریک در این شرکت ها شناخته شوند.
هر شرکت سهامی در طول حیات خود بارها با تغییراتی مواجه خواهد شد که یکی از شایع ترین این تغییرات بدون شک تغییر در سهام و یا نقل و انتقال سهام است. نقل و انتقال سهام حساسیت زیادی دارد و به همین جهت باید با دقت و طبق قوانین تعریف شده انجام شود. بخصوص اینکه بسیاری از شرکت های سهامی و بخصوص شرکت های سهامی خاص دفتری به عنوان دفتر ثبت سهام ندارند و حتی گاها برگ سهام نیز بین سهامداران توزیع نشده است و همین امر باعث می شود که اختلافات و مشکلاتی بعضا برای موضوع نقل و انتقال سهام که به دلایل زیادی اتفاق می افتد پیش بیاید.

انواع مختلف سهام در شرکت های سهامی

لایحه اصلاحی قانون تجارت و همچنین اصل 44 قانون اساسی سهام را بر دو نوع می دانند: سهام با نام و سهام بی نام. اما در زیر مجموعه این دو دسته از سهام انواع مختلف دیگری از سهام نیز در شرکت ها تعریف می شود که البته قانون نیز آنها را به رسمیت شناخته است.

1- سهام بی نام

سهام بی نام مانند چکی است که در وجه حامل کشیده می شود و به همین دلیل مطابق با ماده 39 لایحه اصلاحی قانون تجارت سهام بی نام نیز سهامی است که در وجه حامل باشد. یعنی اینکه هر فرد که این سند را در اختیار داشته باشد به عنوان مالک این سهم شناخته می شود. معمولا سهام بی نام نیازی به تشریفات خاص برای نقل و انتقال سند سهام ندارد و به راحتی این کار با توافق طرفین انجام می شود. شرکت های سهامی عام از این نوع سهام زیاد بهره می برند.
البته استفاده از سهام بی نام در شرکت های سهامی خاص نیز موضوعی معمول است و الزامی برای با نام بودن سهام در شرکت های سهامی خاص نیست. نکته مهمی که وجود دارد این است که تمامی سهام های شرکت های سهامی نمی تواند بی نام صادر شود. توضیح اینکه مطابق با قانون و ماده 114 لایحه اصلاحی قانون تجارت اعضا هیئت مدیره وظیفه دارند که تعدادی از سهام ها را مطابق با بندی در اساسنامه و یا طبق مصوبه مجمع عمومی فوق العاده با نام صادر کنند که به عنوان سهام وثیقه نیز شناخته می شود چرا که به عنوان وثیقه عملکرد مدیران شرکت شناخته می شود. پر واضح است که انتقال این نوع سهام ها تا زمانی که مفاصا حساب دوران تصدی مدیریت این مدیران در شرکت نرسیده باشد، سهام وثیقه با نام آنها باید در صندوق شرکت به عنوان ضمانت باقی بماند.
نکته: برخی از شرکت های سهامی عام موظف هستند که تمامی سهام خود را به منظور رعایت حقوق صاحبین سهام و رعایت نظم عمومی به صورت با نام صادر کنند که از این دست شرکت های سهامی عام می توان به شرکت های بیمه، بانکی و یا هواپیمایی و غیره اشاره کرد.

2- سهام با نام

با نگاهی به تعریف قبل از سهام بی نام به راحتی می توان تعریف سهام با نام را نیز حدس زد. سهام با نام طبق ماده 40 لایحه اصلاحی قانون تجارت سهامی است که نام دارنده این سهم دقیقا مشخص شده باشد و به عنوان دارایی شخص شناخته شده باشد. معمولا سهام با نام طبق اوراق سهام برای فرد تعیین می شود و در دفتری به عنوان دفتر سهام نام وی و تعداد سهم مشخص می شود.
نقل و انتقال سهام با نام باید طبق تشریفات قانونی صورت بگیرد. بنابراین در زمان نقل و انتقال سهام خود سهامدار و یا وکیل و یا نماینده قانونی او باید موضوع انتقال سهام را دنبال و دفتر انتقال سهام را امضا کنند. برای انتقال سهام با نام باید توافقنامه ای امضا شود. اگر تمامی مبلغ اسمی سهام با نام قبلا پرداخت نشده باشد و اکنون تصمیم صاحب سهام برای انتقال سهام باشد، لازم است که نشانی کامل انتقال گیرنده هم در دفتر سهام ثبت شود و انتقال گیرنده سهام بعدا دفتر ثبت را امضا کند.
نقل و انتقال سهام با نام باید طبق تشریفات قانونی و بر اساس اساسنامه شرکت صورت بگیرد و اگر به غیر این صورت انجام پذیرفته باشد این نقل و انتقال سهام از اعتبار ساقط خواهد بود و به همین دلیل ممکن است شرکت با مشکلات فراوانی مواجه شود. لازم به ذکر است که برای انتقال سهام با نام باید قطعا به اساسنامه شرکت و روش تعیین شده در این سند نیز مراجعه شود.
نکته دیگر اینکه سهام با نام جز دارایی های افراد محسوب می شود به همین دلیل در صورت محجوریت و یا فوت سهامدار و یا در صورتیکه سهامدار صغیر باشد، باید وکیل و یا نماینده و قیم قانونی آنها و یا وارثین آنها به عنوان دارنده سهام برای نقل و انتقال سهام اقدام کنند.

3- سهام ممتاز

ماده 24 لایحه اصلاحی قانون تجارت در تبصره خود به سهام ممتاز اشاره کرده است. سهام ممتاز نوعی سهام ویژه و خاص است که صاحب این نوع سهام را به سود بیشتری می رساند. همچنین صاحب سهام ممتاز از مزایای دیگری نیز مانند حق رای بیشتر، انتخاب به عنوان مدیر و یا عضو هیئت مدیره، حق تقدم خرید سهام جدید، داشتن امتیازات بیشتر در صورت انحلال شرکت، استفاده ویژه از اموال شرکت، داشتن سهم بالاتر در دارایی ها و املاک شرکت و یا هر نوع امتیاز ویژه ای که در اساسنامه توافق شده باشد هستند.
سهام ممتاز تنها با تصویب مجمع عمومی موسسین در زمان ثبت شرکت سهامی و یا بعدها توسط مجمع عمومی فوق العاده می تواند به فرد یا افرادی تخصیص داده شود.لازم به ذکر است که این سهام باید در روزنامه کثیرالانتشار و روزنامه رسمی آگهی شود و قابل مشاهده باشد. چرا که بعدها اثبات سهم ممتاز از این طریق ممکن می شود. در ضمن باید نوع و موضوع سهام ممتاز نیز کاملا روشن و مشخص توضیح داده شده باشد.
دارندگان سهام به شرکت اینکه بیش از نیمی از سهامداران را شامل باشد ( 50 درصد به اضافه یک نفر) نیز می توانند سهام ممتاز را توافق کنند. همچنین شرکت های سهامی عامی که وارد بورس می شوند معمولا سهام ممتاز اختصاص نمی دهند. یک نکته مهم در خصوص سهام ممتاز این است که همه سهامداران نمی توانند از این امتیاز بهره مند باشند و فقط بخشی از سهام شرکت می تواند به صورت ممتاز دیده شود. در واقع سهام ممتاز تنها باید بخش خاصی از شرکت را که دارای امتیاز ویژه تری هستند مشخص کند و اگر همه سهامداران از این سهم بهره مند باشند عملا سهام ممتاز بی معنی می شود.
موضوعات مختلفی می تواند باعث شود که سهام ممتاز به فرد یا افرادی در شرکت تخصیص داده شود که از این دست می توان به دانش برتر، فکر و ایده ثبت شرکت، اختراع و از این دست اشاره کرد. اختصاص سهام ممتاز به نام فرد است و در صورتیکه که او به هر دلیل قصد انتقال سهام را داشته باشد و یا فوت کند این امتیاز از دست می رود و سهام ممتاز تبدیل به سهام عادی می شود. این موارد ممکن است در اساسنامه دیده شده باشد.

4- سهام وثیقه

قبلا در بند سهام بی نام توضیحاتی در خصوص سهام وثیقه داده شد. سهام وثیقه خاص مدیران است و به همین دلیل به نام سهام مدیران نیز شناخته می شود. سهام وثیقه از طرف مدیران شرکت مطابق با مواد 114 و 115 لایحه اصلاحی قانون تجارت و در زمان تصدی گری پست مدیریت در شرکت توسط مدیران تهیه و در صندوق شرکت تا زمان مفاصا حساب دوره مدیریت آنها باقی می ماند. باید در نظر گرفت که هیئت مدیره شرکت های سهامی از بین سهامداران انتخاب می شوند و این نوع سهام وثیقه تنها به منظور تضمینی برای جبران خسارات احتمالی آنها در زمان تصدی گری مسئولیت مدیریت آنها و یا موارد سو مدیریت و تقصیرات مدیریتی در نظر گرفته می شود. بنابراین سهام وثیقه باید با نام مدیر باشد و قابل انتقال نیز نمی باشد.

5- سهام مدیریتی

قانون اجرای سیاست های کلی اصل 44 قانون اساسی در بند 6 ماده 1 خود سهام مدیریتی را به عنوان سهامی تعریف کرده است که دارنده این سهم می تواند مطابق با اساسنامه شرکت برای تعیین حداقل یک نفر به عنوان عضو هیئت مدیره اقدام کند.

6- سهام کنترلی

قانون اجرای سیاست های کلی اصل 44 قانون اساسی همچنین در بند 7 همین ماده در تعریف سهام کنترلی اینگونه مطرح می کند که دارنده این نوع سهم می تواند مطابق با آن اکثریت اعضا هیئت مدیره شرکت را انتخاب نماید و بواسطه این امر می تواند هدایت و کنترل شرکت را در توسط این افراد در اختیار داشته باشد.

نقل و انتقال سهام

تشریفات نقل و انتقال سهام بی نام

لایحه اصلاحی قانون تجارت در ماده 39 فردی را که سند وجه حامل سهام بی نام را در اختیار داشته باشد به عنوان مالک سهام بی نام می شناسد مگر اینکه خلاف آن ثابت شود. برای نقل و انتقال سهام بی نام ارائه قبض و یا سند سهام الزامی است ولی نیاز به تصویب مجمع عمومی و یا ثبت در مرجع ثبت شرکت ها ندارد و به همین دلیل انتقال سهام بی نام تشریفات خاصی را دنبال نمی کند.

تشریفات نقل و انتقال سهام با نام

تمامی سهام های توضیح داده شده به عنوان سهام با نام صادر شده باشد مطابق با ماده 40 لایحه اصلاحی قانون تجارت باید ضمن دریافت مجوز از مجمع عمومی فوق العاده در دفتر ثبت سهام شرکت نیز به ثبت رسیده و در اداره ثبت شرکت ها نیز به عنوان تغییرات شرکت ثبت شده و آگهی شود. نقل و انتقال سهام با نام باید توسط خود سهامدار یا نماینده و یا وکیل قانونی او در دفتر ثبت سهام امضا شود. اگر همه مبلغ سهام مورد انتقال پرداخت نشده باشد باید انتقال دهنده سهام ضمن تعیین این موضوع آن را در دفتر ثبت سهام قید کند و خریدار و یا انتقال گیرنده سهام نیز آن را قبول و خودش و یا نماینده قانونی او این موضوع را تایید و امضا کند.
بدون انجام تشریفات نقل و انتقال سهام با نام هر گونه نقل و انتقال سهام قابلیت استناد ندارد و تنها بین هر دو طرف اعتبار دارد. بنابراین ضمن اذعان به اعتبار این نقل و انتقال سهام بین طرفین انتقال، خریدار سهام باید به دادگاه مراجعه نماید و با ارائه درخواست خواستار طی تشریفات قانونی نقل و انتقال سهام شود.

توافق سایر سهامداران برای نقل و انتقال سهام

برای نقل و انتقال سهام در شرکت های سهامی عام نیازی به توافق سایر سهامداران نیست و حتی قید این نکته در اساسنامه شرکت نیز نمی تواند فرد سهامدار را ملزم به دریافت موافقت سایر سهامداران و یا حتی مجمع عمومی فوق العاده نماید.
اما نقل و انتقال سهام در شرکت سهامی خاص با وجود اینکه در قانون موضوعی به صراحت برای دریافت مجوز از سایر سهامداران دیده نمی شود اما مطابق با رویه جاری عملی در اداره ثبت شرکت در صورت قید در اساسنامه نقل و انتقال سهام نیاز به موافقت مدیران و یا مجمع عمومی صاحبین سهام دارد.

مدارک لازم برای نقل و انتقال سهام

● گواهی پرداخت مالیات مربوط به نقل و انتقال سهام
● کپی روزنامه رسمی مربوط به ثبت تغییرات شرکت
● اصل صورتجلسه مجمع عمومی فوق العاده و یا هیئت مدیره شرکت
● اصل وکالتنامه وکیل
● مستندات مربوط به رعایت تشریفات دعوت از اعضا مجمع عمومی فوق العاده و یا هیئت مدیره شرکت

به یاد داشته باشید که سهام چه با نام باشد و چه بی نام به عنوان دارایی افراد تلقی می شود و بهتر است نقل و انتقال سهام را با استفاده از تخصص و دانش وکلا و یا موسسات خبره انجام دهید تا گرفتار شرایط نا دیده گرفته شده و مشکلات و تبعات آن نشوید.