تمامی شرکت های حقوقی باید برای خود یک روز را به عنوان سال مالی در نظر بگیرند که در این روز عملکرد سود و زیان شرکت را برای یک سال انجام دهند . وظیفه رسیدگی به عملکرد سود و زیان شرکت بر عهده مجمع عمومی عادی می باشد . این مجمع با بررسی حساب های شرکت میزان سود و زیان را مشخص و همچنین در خصوص تقسیم سود احتمالی تصمیم گیری خواهد نمود .
اما نحوه محاسبه سود و زیاد در شرکت به چه نحو می باشد ؟
مازاد درآمد کسب شده بر هزینه های ایجاد شده در طول یک سال مالی را سود می نامند . اما اگر هزینه های انجام شده در یک سال مالی بیش از درآمد شرکت در همان سال باشد شرکت متحمل زیان شده است . در واقع در اصطلاح علم اقتصاد سود تفاوت درآمد بر هزینه است . سود را معمولا به دو دسته کوتاه مدت و بلند مدت طبقه بندی می کنند . در آمد شرکت رابطه مستقیم با سود و رابطه مخالف با زیان دارد .
سه فاکتور مهم در سود دهی شرکت عوامل زیر می باشند :
- دستمزد و پاداش مدیران شرکت
- بهره سرمایه گذاری در شرکت
- خالص پرداختی که به موسسین و سهامداران می رسد .
انواع سود را می توان به شکل زیر نوشت :
- سود دفتری
- سود ناخالص
- سود خالص
- سود عادی
- سود بهره برداری
- سود احتمالی ( روی کاغذ )
- سود ذخیره شده و یا توزیع نشده
اما همانگونه که اشاره شد میزان هزینه اگر از میزان درآمد پیشی بگیرد شرکت ضرر داده است و زیان پذیرفته . به همین دلیل است که صاحبان شرکت برای جلوگیری از زیان اغلب در فکر کاهش هزینه ها به خصوص هزینه های تولید در شرکت می باشند .
انواع زیان هم به ترتیب زیر طبقه بندی می شوند
- زیان خالص
- مقدار ثابت زیان ( زیانی که در بیمه مصطلح و جز حق بیمه قرار می گیرد )
- نسبت زیان و مخارج
صورتحساب سود و زیان
در صورتحساب سود و زیان چگونگی و نتیجه فعالیت های مالی شرکت در طول یک سال مالی می باشد که نشان دهنده نسبت و میزان سود و زیان شرکت می باشد برای محاسبه سود و زیان باید از فرمول های زیر استفاده کرد :
هزینه های دوره مالی – درآمد دوره مالی = سود شرکت
درآمد های دوره مالی – هزینه دوره مالی = زیان شرکت
صورتحساب سود و زیان شرکت خلاصه ای از درآمد ها و هزینه های یک دوره مالی در شرکت می باشد . این صورتحساب معمولا به دو طریق انجام می شود :
- تک مرحله ای
در این روش ابتدا تمام درآمد ها جمع بندی و در ذیل آن تمام هزینه ها درج می شود و نهایتا با محاسبه آنها و تفاضل آنها سود و زیان را به دست می آورند . البته در این روش مالیات شرکت هم به عنوان هزینه در پایان باید از باقی مانده کسر شده مجددا کسر شود .
- دو مرحله ای
در این روش درآمد های عملیات شرکت در ادامه هزینه های عملیات شرکت درج می شود و از تفاضل آنها سود و زیان عملیات شرکت به دست می آید . در مرحله دوم درآمد ها و هزینه های غیر عملیاتی آورده و تفاضل آنها بررسی و سود و زیان مشخص می شود .
صورتحساب سود و زیان شرکت را صورتحساب درآمد و یا صورتحساب عملیات هم می نامند . این سود و زیان شرکت است که برای شرکت ها بسیار حائز اهمیت بوده و نتیجه فعالیت یک شرکت سهامی را در طول یک سال نشان می دهد و می تواند برای ادامه مسیر شرکت و هدف گذاری های بعدی بسیار تعیین کننده باشد .
هدف از بررسی سود و زیان شرکت به غیر از اینکه توضیح دهنده میزان دست آورد شرکت در طول یک سال مالی می باشد هدف های دیگری را هم دنبال خواهد کرد که شرکت باید قانونا به آنها بپردازد.
- تصویب حساب های شرکت
طبق لایحه قانونی 1347 همه شرکت ها موظفند مقررات و زمان بندی ویژه و درستی تحت ضرورت های مالی وضع شده داشته باشند . مقرراتی که در ان طرز تنظیم حساب ها ، فعالیت مدیران قبل از برگزاری مجمع عمومی سهامداران و تضمین مجمع عمومی درباره تصویب حساب های شرکت و گزارش مالی را در بر گرفته باشد .
در پایان سال مالی شرکت هیئت مدیره باید صورت دارایی و بدهی های شرکت و همچنین بیلان مالی شرکت را به همراه حساب عملکرد سود و زیان شرکت به همراه صورت وضعیتی پیرامون شرایط فعلی و عملیاتی شرکت برای ارائه گزارش سال مالی تهیه نموده و طبق ماده 232 لایحه قانونی سال 1347 پس از تهیه موارد نامبرده شده گزارش نماید . در ترازنامه شرکت باید تعهدات شرکت به همراه قید مبلغ دقیق تعهدات و ضمانت ها آورده شود .
تمامی بررسی سود و زیان شرکت باید مطابق با صورتحساب عملکرد سود و زیان قبلی یعنی سال مالی گذشته انجام شود و اگر قرار است تغییراتی در این روشها اعمال شود باید به هر دو روش صورتحساب سود و زیان تهیه و پس از ارائه گزارش به هر دو شکل مجمع عمومی می تواند نسبت به تغییرات پیشنهادی مصوبه ای ارائه نماید .
ترازنامه شرکت صورتحسابی است که تعیین کننده وضعیت مالی شرکت در تاریخی مشخص است . ترازنامه باید در پایان سال مالی بسته شود . این ترازنامه اطلاعاتی را در خصوص میزان دارایی ، بدهی ، حقوق مالی سهامداران و .. را باید به خوبی تعیین نموده باشد . تحول عملیاتی شرکت با بررسی و مقایسه ترازنامه ها بصورت سالیانه می باشد لذا باید اطلاعات ارائه شده دقیق و بدون ابهام باشد . این ترازنامه است که باعث اعتبار بالاتر شرکت در نزد سهامدارن و همچنین طلبکاران شرکت می شود چرا که سهامداران میزان سهام واقعی خود را متوجه خواهند شد و طلبکاران از روند صحیح و قانونی شرکت اطمینان حاصل می نمایند .
همچنین در لایحه قانونی سال 1347 و در ماده 234 به روشنی تاکید شده است که باید در ترازنامه شرکت استهلاک اموال و اندوخته های لازم و مورد نیاز و ضروری شرکت هم آورده شود . همچنین باید ذخیره شرکت برای ثبات مالی و ارائه دارایی شرکت برای انجام تعهدات و شرکت در معامله های جدید و همچنین مطالبات مشکوک الوصول و هزینه های احتمالی نیز باید رعایت شود .
در صورتحساب سود و زیان شرکت دو ستون درج می شود به عنوان بستانکار و بدهکار . در ستون بستانکار درامد های شرکت و در ستون بدهکار هزینه های شرکت آورده می شود .تفاوت این دو ستون تعیین کننده سود و زیان شرکت می باشد . اگر ستون بستانکار بیشتر باشد شرکت سود داشته و اگر قسمت بدهکار بیشتر باشد شرکت زیان داده است .
همچنین در ماده 232 لایحه قانونی 1347 قید شده است که هیئت مدیره وظیفه دارد قبل از تشکیل مجمع عمومی صورتحساب ها را به همراه گزارشی از وضعیت کلی شرکت برای گزارش در مجمع تهیه نماید. صورتحساب های شرکت باید حداقل 20 روز مانده به تشکیل جلسه مجمع عمومی در اختیار بازرسان برای بررسی و اعلام نظر قرار گرفته باشد .
تشکیل مجمع عمومی سالانه باید در اساسنامه مشخص و قید شده باشد اما اعضاء هیئت مدیره شرکت های سهامی مجاز خواهند بود تا نهایتا 6 ماه بعد این برای تشکیل این جلسه اقدام نمایند . نهایتا مجمع عمومی باید گزارشات را شنود و بررسی نموده و ترازنامه و صورتحساب های سود و زیان را ملاحظه نماید. همچنین باید گزارش بازرسین نیز در همین جلسه ارائه شود و در خصوص شرایط شرکت و تصویب گزارشات اقدام شود .
پس از تصویب صورتحساب ها و گزارشات ارائه شده مجمع باید در خصوص تقسیم سود و زیان شرکت تصمیم گیری نموده و تمامی این موارد باید صورتجلسه شود. صورتجلسه تصویب ترازنامه و صورتحساب سود و زیان باید پس از تصویب در مجمع عمومی و دریافت امضاء کلیه اعضاء به اداره ثبت شرکت ها ارسال شود در غیر اینصورت مدیران بنا بر استناد به ماده 243 لایحه قانونی 1347 متخلف محسوب می شوند .
- تقسیم سود
برای تخصیص سود وجود سود و برآورد ان و اثبات آن شرط لازم می باشد . شرکتی که سودی نداشته باشد نمی تواند چیزی را برای تقسیم ارائه نماید .
سودی که شرکت می تواند نسبت به تخصیص و تقسیم ان اقدام نماید سود خالص شرکت می باشد . سود خالص از میزان سود به دست آمده در محاسبات سال مالی منهای اندوخته قانونی و مورد نیاز شرکت و همچنین با کسر میزان زیان های سال های قبل در صورت وجود به دست می آید . همچنین شرکت می توان در راستای نیاز های پیش بینی نشده شرکت و همچنین به دلیل نیاز به تقسیم سود سال های قبل که انجام نشده است میزانی از سود شرکت را اندوخته نماید .
با محاسبه ترازنامه و براورد حساب های سود و زیان شرکت و کسر موارد قانونی و استهلاکات و ذخیره ها سود خالص شرکت به دست می آید . سود خالص سال مالی با استناد به همان سال محاسبه خواهد شد . اما قانون شرکت های سهامی را مکلف کرده است که مقداری از سود حاصله در سال مالی را به عنوان انوخته قانونی ذخیره نمایند . پس از جبران زیان های سال های قبل باید یک بیستم سود باقی مانده به عنوان ذخیره قانونی شرکت در نظر گرفته شود . این اندوخته قانونی باید تا به یک دهم رسیدن سرمایه شرکت ادامه یابد و پس از آن می تواند این موضوع اختیاری فرض شود .
اما شرکت می تواند به غیر از اندوخته قانونی مقداری از سود شرکت را هم به عنوان اندوخته اختیاری در حساب شرکت ذخیره نماید و قانون این اجازه را به مجمع عمومی داده که در صورت تصویب این اقدام را انجام دهند . اندوخته اختیاری تنها با تصویب مجمع عمومی قانونی می شود و این مجمع می تواند با اتفاق نظر رای به ذخیره مقداری از شود به جای تقسیم آن نزد حساب شرکت کند . اما ذکر این نکته ضروری است که باید حداقل 10 درصد از سود بین سهامداران تقسیم شود .
به موجب ماده 240 لایحه قانونی 1347 مجمع عمومی پس از اینکه صورتحساب های مالی و ترازنامه را تصویب نمود می تواند اجازه تقسیم مقداری از سود را در بین سهامدارن بدهد . حتی مجمع عمومی در صورت تصویب می تواند مقداری از اندوخته شرکت را هم به عنوان سود بین سهامداران تقسیم نماید که در این صورت باید اعلام شود که میزان سود قابل تقسیم از کدام یک از اندوخته ها باید انجام شود .
مجمع عمومی همچنین مختار خواهد بود که تصمیم گیری نماید که سود اختصاص نیافته به صاحبان سهام فورا به انها پرداخت شود و یا تاریخی که سود پرداخت می شود و شروع به پرداخت شدن می شود را مشخص نماید . پس از اینکه مجمع تصویب نمود که سود به صاحبان شرکت تخصیص یابد در واقع سهامداران شرکت را طلبکار شرکت کرده است و باید به میزان تعیین شده و در زمان مشخص شده این سود به آنها از طرف شرکت پرداخت شود . این تاریخ می تواند حداکثر تا 8 ماه تعیین شود . طلب سهامدارن شرکت در صورت ورشکستگی شرکت از آنها برطرف نخواهد شد و شرکت حتی در زمان ورشکستگی باید سود تعیین شده و تصویب شده را به سهامدارن پرداخت کند .
بررسی حساب های سود و زیان شرکت در تاریخ مشخص شده برای شرکت الزامی است و همچنین باید ترازنامه شرکت تنظیم شود . هر چند این فرآیند مختص خود شرکت می باشد ولی بهتر است برای انجام محاسبات دقیق سود و زیان از مشاروان حقوقی صاحب صلاحیت شرکت ما در کنار خود بهره ببرید تا در انجام این موارد دچار اشتباهات رایج محاسباتی و مشکلات قانونی و حقوقی نشوید.